EXPLAIN THE FOLLOWING WORDS (FAKAMATALA’I MAI ‘A E NGAAHI LEA ‘OKU TUKU ATU ‘I LALO) 1. ASSUMPTION 'Assumption' pe ko e Tokateline 'a e 'Asopesio 'o e Fa'e Tapu ko Malia, 'oku 'uhinga ia ki hono hiki hake 'o Malia ki Hevani 'i hono sino mo e laumalie hili 'ene pekia, 'o makatu'unga pe 'i he mafai mo e mafimafi 'o e 'Otua, 'o hange nai ko e fa'ahinga 'i he Fuakava Motu'a na'e hiki hake mo kinautolu 'e he 'Otua ki Hevani 'i honau sino mo e laumalie 'o kau ai 'a 'Ilaisia, 'Inoke pea mo Mosese foki. Ko hono kehekehe leva ia 'o e 'Asopesio 'o Malia pe ko ha toe taha pe mei he 'Asesione (Ascension) 'a hono 'Alo hili 'ene toetu'u mei he pekia, he ko Sesu pe na'a ne toe hiki hake 'eia ia ki Hevani 'aki hono mafai faka'otua. 'Oku 'ikai fakamatala ha konga 'o e Tohi Tapu ki he Tokateline 'o e 'Asopesio 'o Malia, 'o hange pe ko e 'ikai ke 'iai mo ha lave 'a e Tohi Tapu ki he Tokateline 'o e Taha Tolu Tapu. Ka na'e talu mei he kamata'anga 'o e Lotu 'i he Hahake Lotoloto 'i he senituli 'uluaki mo e tui pe 'a e Siasi ne 'ikai ke tukunoa'i 'e Sesu 'ene Fa'e ta'emele mo tupu'imakulata 'i mamani, ka na'a ne hiki hake ia ki Hevani, ko e polopolo ia 'o 'ene ngaahi ngaue fakamo'ui pea ko e fakataipe ki hano toki hiki hake ki Hevani 'o kitautolu kotoa pe 'oku tui pikitai mo tauhi 'ofa kia Sesu, 'o hange ko ia ne feia 'e he'ene Fa'ee 'o toki ngata pe mei he mo'unga Kalevale. Ko e 'uhinga ia ne finangalo ai 'a e Tu'itapu ko Pio XII ke talaki fakaemamani lahi 'mei he taloni' (ex cathedra) 'i hono mafai ko e fakafofonga 'o Sesu 'i mamani mo e fetongi 'o e 'Apositolo ko Petelo 'i he 'aho 1 'o Novema 1950 'a e Tokateline 'o e 'Asopesio 'o Malia 'i he'ene Tohi Fakae'apositolo 'oku ui ko e 'Munificentissimus Deus', ke hoko 'a e 'Asopesio 'o Malia ko e Tokateline kuopau ke tui mo tauhi ki ai 'a e tokotaha Katolika kotoa pe 'i Mamani pea ke katoanga'i fakata'u ia 'i he 'aho 15 'o e mahina ko 'Akosi. Mahalo ko e 'uhinga eni ne fai ai hono faka'ilonga'i 'a e fuofua hoko 'a e Kolisi 'Api Fo'ou ko e ako nofoma'u 'i he 'Aho 15 'o 'Akosi 1886. Kae fakatauange pe fanau ako 'e toe tokoni atu mo e ki'i fo'i vitio ko eni 'i he lea fakapilitania. 2. FAITH Ko e tui (faith) 'oku 'uhinga ia ki he'etau falala kakato ki he 'Otua fakaefo'ituitui pea mo fakatokolahi foki 'o makatu'unga 'i ha ngaahi fakamo'oni falala'anga, 'o kau ai 'a 'etau tali ta'etoeveiveiua 'a e ngaahi mo'oni kotoa pe kuo fakaha mai 'e he 'Otua 'i he'ene Folofola mo e Talatisio 'a hono Sino-ha-mai ka ko e Siasi (Katekisimi fika 150). Ko e tui 'a e Kalisitiane 'oku 'ikai ke fai no'ia pe ka 'oku 'iai hono makatu'unga 'i he ngaahi fakamo'oni pau kia Sesu mo 'ene kau 'Apositolo mo e tukufakaholo mai 'a e Lotu 'oku tau lave'ilo ki ai 'i he Tohi Tapu mo e Talatisio 'a e Siasi talu mei tuai. 'I he taimi tatau pe, ko e tui ko e me'a'ofa pe ko e kalasia 'a e 'Otua, 'a e 'e toki malava ai ke tau mahino'i 'a e ngaahi mo'oni 'o e Lotu neongo he'ikai ke malava 'e he'etau fakakaukau lelei 'o makupusi e kotoa 'o e ngaahi mo'oni ko ia (fakatata: Taha Tolu Tapu), pea ko e 'uhinga ia 'oku tau ui ai e ngaahi tefito'i mo'oni 'o e tui ko e ngaahi misiteli ('misiteli 'o e tui'). 'Oku 'ikai totonu leva ke 'iai ha vatamaki 'i he vaha'a 'o e tui mo e ngaahi fakatotolo fakaesaienisi, he ko e mo'oni kotoa pe, kapau ko ha mo'oni 'oku mo'oni 'aupito, 'oku hu'u kotoa pe meiate ia na'a ne fakaha tonu mai, "Ko au ko e hala, mo'oni pea mo e mo'ui" (Sione 14:6; vakai foki ki he Katekisimi fika 159). Ko e tui pe kia Sesu Kilisito 'e toki malava ai ke ma'u 'e ha taha 'a e mo'ui ta'engata (Ma'ake 16:16), ka ke vakai ki he Katekisimi fika 1260 ki he fakahinohino 'a e Siasi fekau'aki mo kinautolu na'e 'ikai ko honau fo'ui ne nau ta'etui ai kia Sesu Kilisito ('o hange ko hotau kainga Tonga ne nau pekia kimu'a pea toki tau mai e kau Misinale). Ko e tui ko e me'a'ofa 'ata'ata pe ia 'a e 'Otua, ka 'oku makatu'unga 'i he me'a'ofa ko ia 'oku toki malava ai ke tau tauhi 'ofa kiate ia (Matiu 16:16-18). 'I he taimi tatau pe, ko e tui 'oku pau ke ngaue'i, he ko e tui 'oku 'ikai ke fakamo'oni ki ai ha to'onga mo'ui 'oku taau pe ko ha fakafotunga 'oku tuha mo ia, ko e tui ia 'oku mate pe matemate (Semisi 2:14-17). "Pea ko eni, ko e anga ‘o e tui, ‘oku ne fakasino ‘a e ngaahi me‘a ‘oku ‘amanekina, ‘oku ne mafakamo‘oni ‘a e ngaahi me‘a ‘oku ‘ikai hā mai" (Hepelu 11:1). Kae 'ofa pe fanau ako 'e lava ke toe tokoni atu mo e vitio ko ena 'i lalo 'i he lea fakapilitania.

Q1. MATCH COLUMN B TO COLUMN A AND WRITE THE LETTER ON THE LINE GIVEN. (FAKAHOA MAI ‘A E KOLUMU B KI HE KOLUMU A PEA TOHI MAI ‘A E MATA’I TOHI ‘I HE LAINE KUO TUKU ATU) COLUMN A 1. St. Vincent de Paul: D 2. Moses: C 3. Mother Theresa: A 4. St. Peter Chanel: B COLUMN B A. She found Christ in all those children left as orphans on their doorsteps and found meaning and happiness in looking after them. B. Found meaning in life when he left his homeland to go to Futuna and Uvea to do the Lord’ work. C. Found meaning in life when he led the Israelites out of Egypt to go to the Promised Land as God had asked him to. D. Found meaning in life when he looked after the poor, homeless, hungry and the needy. Q2. COMPLETE THESE PASSAGES GIVEN. (FAKA’OSI MAI ‘A E NGAAHI KUPU’I LEA KUO TUKU ATU.) 1. Monū‘ia ā ka ko kinautolu ‘oku manava‘ofa: he ‘e fai manava‘ofa kiate kinautolu (Mt 5:7) 2. Neongo kuo te’eki ke a’u ki hoku ‘elelo ha lea, 'Uē, kuo ke mea‘i, ‘Eiki, hono kotoa (Ps 139:4) 3. ‘Oua te ke manavahē he kuo u huhu’i koe, kuo u ui hingoa koe; ‘oku ‘o‘oku koe (Is 43:1)

Ko e taha au 'o e kau Tiuta 'i he Lesoni Fakalotu (Religious Studies), pea te u fiefia 'aupito ke fai atu ha tokoni ki ha fa'ahinga fehu'i pe mei ha tamasi'i pe ta'ahine ako 'i he mala'e ko eni. Malo.